Hoe trauma zich op stille wijze herhaalt

De klacht van deze vrouw is voelbaar. Ze trilt lichtjes als ze naast me zit en ze zegt: "Ik sta permanent in een soort overlevingsstand. Ik ben voortdurend op mijn hoede. Alsof er ieder moment iets verschrikkelijks kan gebeuren. Een ramp die op me afkomt, onvermijdelijk, waar ik alert voor moet zijn, in opperste paraatheid moet staan. Maar ik weet niet hoe dat komt. Genieten van het leven kan ik niet."

‘Wie in het systeem heeft moeten overleven?’, vraag ik me af. Ik verzoek de vraagsteller om representanten te kiezen, we beginnen met een opstelling van haar ouders en haarzelf.

Haar moeder komt het veld in — en meteen wordt het zichtbaar. Zonder woorden beweegt de moeder naar haar dochter toe. Ze ziet alleen haar dochter en zoekt voortdurend contact met haar, volgt haar als een schaduw. Moeder en dochter lijken verwikkeld te zijn in een dansbeweging. Zowel fysiek als energetisch. De moeder voert een soort verleidingsdans uit om haar dochter naar zich toe te trekken, alsof ze haar dochter heel hard nodig heeft, voor steun, voor aandacht, voor liefde.

De dochter ziet de aantrekking door de moeder, is zichtbaar geraakt, maar wil zich losmaken. De vader blijft op gepaste afstand van zowel zijn dochter als de moeder, en bekijkt het schouwspel. Hij straalt een rustige kracht uit, wat in schril contrast staat met het bijna kinderlijke gedrag van de moeder.

'Hoe oud ben je?' vraag ik de moeder. Zij antwoordt meteen: "acht". De moeder heeft zich emotioneel niet verder kunnen ontwikkelen sinds haar jeugdtrauma.

Ik laat nu representanten opstellen voor de oma en de opa langs moederszijde. Oma stelt zich op tussen moeder en dochter in. Ik zie een sterke vrouw. Haar houding straalt rust uit. Maar tegelijk onttrekt zij het zicht van de moeder op de dochter en vice versa. Haar man, de opa van de vraagsteller staat op enkele meters afstand.

Uit het intakegesprek dat ik met de vraagsteller had is gebleken dat deze opa in dramatische omstandigheden om het leven gekomen is. Dat gebeurde toen zijn dochter, de moeder van de vraagsteller ...8 was. Oma werd weduwe op 33-jarige leeftijd. Hoe verschrikkelijk dit verlies ook was, ze moest door, samen met haar kind, er was geen ruimte voor verdriet. Ze moest vooral sterk zijn. Het trauma van het verlies van haar man kreeg geen aandacht, het kon niet verwerkt worden, het verdween naar de achtergrond, maar het was niet weg.

Het onverwerkte trauma van oma kwam weer naar boven bij haar kleindochter, toen deze - eveneens op 33-jarige leeftijd - moeder werd. Vanaf dat moment was zij permanent alert, werd zij bevangen door angst voor een vreselijke gebeurtenis.

Ik vraag de vraagsteller zich tot haar oma te richten en de volgende zinnen uit te spreken. "Oma, ik zie jouw pijn en erken wat jij hebt meegemaakt. Je verloor je man toen je nog zo jong was. 33 jaar. Dat was veel te groot. En ik begrijp nu… dat mijn rol als moeder toen ik 33 was, jouw verhaal opnieuw aanraakte. Mijn moederschap maakte jouw trauma opnieuw zichtbaar. Maar het trauma is niet van mij." 

Oma kijkt op en zegt: "Dat klopt, het is van mij."

Dan richt de vraagsteller zich tot haar moeder: "Mama, ik ben jouw dochter. Jij bent mijn moeder. Wat jij als kind hebt meegemaakt is van jou. Uit liefde heb ik jouw last gedragen, maar dat kan ik niet langer. Ik neem het leven van jou aan, maar ik moet leven op mijn eigen manier.’

En opa staat erbij, stil, onzichtbaar bijna. Ze zegt tegen hem: "Lieve opa, ik heb je nooit gekend, maar je hoort erbij. Ik zie je. Je hebt een plek."

Een vrouw (de oma) die haar man verloor. Een kind (de moeder) dat te vroeg volwassen moest worden, en die als moeder bij haar kind iets zocht dat ze zelf nooit had gekregen. En een vrouw die besluit om het anders te doen. Niet om zich af te keren. Maar om zich te bevrijden, van de angst, de onrust, de spanning.

Langzaam ontspant het veld. De representant van de vraagsteller komt tot rust. Alsof ze niet meer alert hoeft te zijn, niet meer waakzaam. Het is oké om te genieten. Te leven. Vrij te zijn.

Misschien herken jij iets van haar verhaal.
Misschien herken je de dans. Het verdriet. Het vasthouden.
Als dat zo is, mag je ook weten: Je hoeft het niet te dragen. Je mag het leven aannemen. Je mag je leven leven zoals je dat zelf wilt.